Skrining raka szyjki macicy w Polsce w okresie pandemii SARS-CoV-2:
Tymczasowe Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników
oraz Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy
– podsumowanie styczeń 2021
Cervical cancer screening in Poland in current SARS-CoV-2 pandemic:
Interim guidelines of the Polish Society of Gynecologists and Obstetricians
and the Polish Society of Colposcopy and Cervical Pathophysiology
– a summary January 2021
*Równorzędne pierwsze autorstwo
1. Prezes Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy oraz
Przewodniczący Sekcji Patologii Szyjki Macicy, Kolposkopii i Cytologii PTGiP; Klinika
Ginekologii Endokrynologicznej, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
2. Członek Zarządów Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy oraz
Sekcji Patologii Szyjki Macicy, Kolposkopii i Cytologii PTGiP; Centrum Zdrowia Kobiety
Corfamed, Wrocław
3. Członek Zarządów Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy oraz
Sekcji Cytologii Klinicznej Polskiego Towarzystwa Patologów; Zakład Patomorfologii i
Cytologii Klinicznej, Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu oraz Centrum Zdrowia
Kobiety Corfamed we Wrocławiu
4. Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, II Katedra Ginekologii
i Położnictwa, Wrocław
5. Członek Zarządu Sekcji Patologii Szyjki Macicy, Kolposkopii i Cytologii PTGiP, Katedra
Ginekologii i Perinatologii, Klinika Ginekologii, Uniwersytet Nauk Medycznych, Poznań
6. Członek Zarządów Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy oraz
Sekcji Patologii Szyjki Macicy, Szpital Powiatowy im. dr Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
Corresponding authors:
1Professor Robert Jach, MD, PhD
Division of Gynecologic Endocrinology
Jagiellonian University Medical College
e-mail: Robert.jach@uj.edu.pl
Phone: +48/ 512 484 102
2 Maciej Mazurec, MD
Centrum Zdrowia Kobiety Corfamed, Wrocław
e-mail: m.mazurec@corfamed.pl
mobile: +48/ 601 423 382
Rekomendacje przedstawiają aktualny sposób postępowania, który może być modyfikowany i zmieniony w uzasadnionych przypadkach, po wnikliwej analizie danej sytuacji klinicznej, co w przyszłości może stanowić podstawę do ich modyfikacji i aktualizacji. Rekomendacje tymczasowe dotyczą wyłącznie wskazanego okresu.
Wprowadzenie
W maju 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wezwała wszystkie instytucje na świecie zaangażowane w prewencję rsm do podjęcia działań pozwalających na eliminację rsm jako problemu populacyjnego do końca trwającego stulecia, co ma być równoznaczne
z redukcją liczby zachorowań do poziomu bardzo rzadkiej choroby (≤ 4 przypadków/100.000/rok). Według WHO, kraje europejskie powinny osiągnąć ten cel wcześniej, tj. między 2055 a 2059 rokiem. WHO określiła także cele do osiągnięcia w krótszej perspektywie, co pozwoli zrealizować z najwyższym prawdopodobieństwem wskazany cel nadrzędny. Rok 2030 jest granicą czasową dla wszystkich krajów uzyskania minimalnych celów określonych skrótem „90-70-90”, który obejmuje:
- objęcie 90% dziewczynek pełnym szczepieniem przeciwko HPV do osiągnięcia 15 roku życia,
- objęcie 70% kobiet wysoko efektywnym testem skriningowym minimum 2 razy
w ciągu życia, w 35 oraz powtórnie w 45 roku życia, - objęcie 90% kobiet z rozpoznaniem zmian przedrakowych i rsm odpowiednim leczeniem i opieką [1,2,3].
Europejską odpowiedzią na wezwanie WHO jest wspólna inicjatywa Europejskiej Organizacji ds. Raka (ECCO, European CanCer Organisation), Europejskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej (ESGO, European Society of Gynaecological Oncology) oraz Europejskiej Federacji Kolposkopowej (EFC, European Federation for Colposcopy).
Europejskie propozycje celów, które powinny być osiągnięte do 2030 roku posiadają szerszy zakres oraz zostały doprecyzowane w stosunku do bazowego dokumentu WHO i obejmują, m. in.:
- objęcie 90% dziewczynek i chłopców pełnym szczepieniem przeciwko HPV do osiągnięcia 15 roku życia,
- objęcie 70% kobiet w Europie we wskazanym wieku skriningiem rsm z użyciem zwalidowanego klinicznie testu w kierunku wysokoonkogennych typów HPV (HRHPV) w okresie ostatnich pięciu lat,
- objęcie 90% kobiet z rozpoznaniem HSIL (CIN 3) leczeniem w okresie do 3 miesięcy od rozpoznania, a wszystkich kobiet z rozpoznaniem rsm dostępem do odpowiedniej opieki onkologicznej, w tym paliatywnej
W dokumencie wskazano także na wyjątkowość wyzwań związanych z pandemią SARS-CoV-2, w tym także na konieczność dostępu Europejek, szczególnie w okresie pandemii, do zestawów do samopobrania (selfsampling) wymazu w kierunku HRHPV [4].
Polską odpowiedzią na wezwanie WHO jest Projekt KOLPOSKOPIA 2020 z już opublikowanymi [5,6] oraz planowanymi do publikacji rekomendacjami w zakresie prewencji wtórnej rsm w Polsce.
Rekomendowane postępowanie skriningowe w okresie pandemii SARSCoV-2
W związku z utrzymującą się pandemią SARS-CoV-2 oraz trudnym do przewidzenia jej przebiegiem i terminem zakończenia, uwzględniając wezwanie WHO z maja 2020 do podjęcia działań w zakresie prewencji rsm i wskazane w nim cele, a przede wszystkim w obawie przed niedającymi się przewidzieć odległymi skutkami ograniczenia lub zaniechania populacyjnego zastosowania narzędzi prewencji wtórnej rsm, zarekomendowano tymczasowo poniższe postępowanie skriningowe w warunkach polskich w okresie zagrożenia epidemiologicznego związanego z pandemią SARS-CoV-2. Nadrzędnym celem bezpośrednim niniejszych rekomendacji jest osiągnięcie w Polsce w dobie pandemii możliwie najwyższego udziału populacji objętej skriningiem, optymalnie według rekomendowanych tymczasowych modeli przesiewowych, z
możliwie efektywną diagnostycznie selekcją pacjentek wymagających skierowania na kolposkopię.
