Cytologia

Cytologia jest badaniem wykonywanym od lat 40 – stych ubiegłego wieku, które zrewolucjonizowało medycynę i zmniejszyło zapadalność oraz umieralność na raka szyjki macicy. Bardzo niewiele osób wie, że obecnie są dostępne 3 typy badania cytologicznego.

Badaniem czulszym niż cytologia są testy na HPV

 W każdym badaniu cytologicznym pobierane są do analizy dwa typy komórek:

• z tarczy szyjki macicy, czyli jej części zewnętrznej, która pokryta jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym
• z kanału szyjki macicy, który prowadzi do jamy macicy, który pokryty jest nabłonkiem jednowarstwowym gruczołowym, produkującym śluz

Aby badanie było kompletne cytolog musi otrzymać od ginekologa rozmaz pobrany specjalną szczoteczką wachlarzowatą, której środkowe elementy są dłuższe i zbierają w czasie pobierania komórki z kanału a zewnętrzne krótsze, na które pobierane są komórki z tarczy. 

Niewiele osób wie że istnieją 3 typy cytologii

1. Cytologia klasyczna, nazywana również szkiełkową, bądź konwencjonalną, którą wynalazł i upowszechnił w pierwszej połowie dwudziestego wieku George Papanicolau. Polega ona na pobraniu komórek nabłonkowych zarówno z tarczy jak i z kanału szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Badanie to wykonuje lekarz ginekolog na fotelu ginekologicznym. Następnie lekarz przenosi komórki na szkiełko, poprzez roztarcie szczoteczką po szkiełku i utwardza wymaz specjalnym sprayem. Taki preparat jest wysyłany do laboratorium, gdzie doświadczony cyto diagnosta, po odpowiednim wybarwieniu, ocenia komórki i ustala diagnozę. 
2. Cytologia kontrastowo – fazowa, która polega na badaniu komórek nabłonkowych przez ginekologa od razu po ich pobraniu w specjalnym mikroskopie kontrastowo – fazowym. Wymaz jest tak samo jak w cytologii klasycznej pobierany szczoteczką, nie jest natomiast utwardzany. Badania dokonuje się od razu po pobraniu (komórki muszą być ocenione do kilkudziesięciu minut) dlatego tego typu badanie może wykonać ginekolog, który posiada odpowiednie doświadczenie oraz sprzęt diagnostyczny (mikroskop kontrastowo-fazowy). 
3. Cytologia płynna, tzw. LBC (Liquid Based Cytology), nazywana również cienkowarstwową lub jednowarstwową. To najnowocześniejszy typ cytologii, który ma o kilkanaście procent wyższą czułość w wykrywaniu zmian. Komórki do badania są pobierane w ten sam sposób przez lekarza ginekologa szczoteczką z tarczy oraz kanału szyjki macicy. Inny jest natomiast dalszy proces badania: cała końcówka szczoteczki, na której znajdują się komórki trafia do specjalnej fiolki z płynem zamykanej szczelną nakrętką. Co daje taki sposób? Na szczoteczce jest bardzo dużo komórek, dzięki umieszczeniu jej w płynie, a następnie specjalnym wytrząsaniu wszystkie komórki trafiają do płynu, dzięki czemu jest ich znacznie więcej. Badanie to umożliwia ocenę cytologiczną niezależnie od niewielkiej ilości krwi jaka może się pojawić w czasie pobierania na szczoteczce, czy też niezależnie od stanu zapalnego i związanych z tym komórek odpornościowych w rozmazie (leukocytów), które mogą utrudniać ocenę w przypadku cytologii klasycznej. Kolejny duży plus tej metody to fakt, że wymaz może być przechowywany do kilku miesięcy (większość laboratoriów przechowuje go minimum 30 dni). Dzięki temu w przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii wykonanej na podłożu płynnym lekarz ginekolog może zlecić do laboratorium dodatkowe badania bez konieczności kolejnego badania pacjentki na fotelu ginekologicznym co znacząco zwiększa komfort pacjentki i umożliwia uniknięcie niepotrzebnego stresu związanego z badaniem. 

Jakie to badania? 

Z wymazu pobranego na cytologię LBC można oznaczyć obecność onkogennych wirusów HPV, o ich fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju raka szyjki macicy możesz przeczytać w naszym dziale o HPV. Ponadto istnieje możliwość oznaczenia tzw. markerów infekcji przetrwałej HPV, które świadczą o obecności wirusa od dłuższego czasu i większe ryzyko zmian przedrakowych, które nieleczone mogą doprowadzić do inwazyjnego raka szyjki macicy. Jest to tzw. test CINTEC PLUS. Dlatego naprawdę warto wykonywać badanie cytologiczne metodą płynną LBC, a najlepiej test połączony tzw. co-testing czyli pobranie jednego wymazu zarówno na cytologię LBC jak i wirusy HPV. Takie podejście w niektórych krajach pozwala na wykonywanie badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy co 3 do 5 lat.

Kiedy wykonać cytologię?

Napewno powinno się pomyśleć o wykonaniu cytologii 2-3 lata od rozpoczęcia współżycia płciowego. Cytologię warto zrobić kiedy ginekolog zdiagnozuje tzw. nadżerkę szyjki macicy, będącą tak naprawdę stanem fizjologicznym – ektopią nabłonka gruczołowego, który pierwotnie znajduje się na kanale szyjki macicy, w przypadku tzw. nadżerki również na jej tarczy. 

Tak naprawdę warto wykonywać badanie co roku, aby zwiększyć swoje bezpieczeństwo i uniknąć raka szyjki macicy. Najlepiej połączyć dwa badania i poddać się tzw. co-testingowi czyli pobranie jednego wymazu z którego laboratorium wykona zarówno cytologię płynna LBC jak i test na HPV.

Wynik badania cytologicznego i co dalej?

Wyniki badania cytologicznego powinny być wydawane zgodnie z obowiązującymi normami (klasyfikacja Bethesda), każdy wynik, który jest diagnostyczny, powinien zawierać zdanie: wymaz nadaje się do oceny.

1. Wynik prawidłowy:  obraz cytologiczny w granicach normy i/lub nie stwierdza się zmian śródnabłonkowych ani procesu złośliwego (czyli raka).
2. ASC-US: atypowe (czyli nieprawidłowe) komórki płaskonabłonkowe o nieokreślonym znaczeniu. To bardzo duża grupa wyników, które nie są jednoznacznie złe, ale nie można ich pozostawić bez dalszego działania. W takim przypadku mamy kilka tradycyjnych ścieżek postępowania:

• możemy powtórzyć cytologię za 6 miesięcy
• możemy oznaczyć obecność onkogennych wirusów HPV, w przypadku pozytywnego wyniku powinna być wykonana kolposkopia, zestaw do pobrania materiału na obecność HPV we własnej łazience możesz zamówić tutaj
• możemy oznaczyć obecność markerów infekcji przetrwałej HPV (wiele miesięcy trwającej infekcji, z którą organizm sobie nie radzi własnym układem odpornościowym), czyli tzw. CINTEC PLUS. Badanie to oznacza się albo z wcześniej pobranej cytologii płynnej (LBC) albo konieczna jest kolejna wizyta i pobranie wymazu z szyjki macicy na podłoże płynne (LBC) przez ginekologa
• możemy również wykonać kolposkopię. Kolposkopia jest najdokładniejszym badaniem, pozwalającym wykrywać zmiany przednowotworowe, które na tym etapie można bezpiecznie i mało inwazyjnie leczyć, aby nie dopuścić do rozwoju inwazyjnego raka szyjki macicy.

Możemy także skorzystać z najnowszych zdobyczy wiedzy medycznej i wykonać barwienie błękitem metylenowym, czyli badanie FRD – nowoczesne wybarwianie szyjki macicy z wynikiem po 5 minutach  lub badanie VisualCheck – szybka diagnostyka szyjki macicy w czasie rzeczywistym. VisualCheck ocenia nabłonek szyjki macicy z wykorzystaniem algorytmów sztucznej inteligencji. Te dwa ostatnie badania, wykonywane w Centrum FemiMea, mają wyższą czułość i specyficzność w wykrywaniu zmian przednowotworowych szyjki macicy przewyższającą cytologię. Kolejnym plusem tych technologii jest wynik, który otrzymujemy po kilku minutach, w czasie wizyty ginekologicznej. 

3. AGC, taki wynik oznacza atypowe (nieprawidłowe) komórki gruczołowe, czyli pochodzące z kanału szyjki macicy. W takim przypadku najbezpieczniej jest wykonanie badania kolposkopowego, często z pobraniem biopsji z kanału szyjki macicy

4. LSIL, zmiany śródnabłonkowa niskiego stopnia, często takie rozpoznanie ma dopisek cechy infekcji wirusami HPV I/lub komórki o cechach koilocytozy lub koilocyty. Oznacza to, że cytolog zauważył w rozmazie komórki nabłonka z cechami infekcji wirusem HPV. W takim przypadku koniecznie należy oznaczyć obecność onkogennych wirusów HPV (nazywanych powszechnie hr HPV) lub wykonać badanie kolposkopowe.  Wymaz na HPV pobiera ginekolog, od tego roku w Polsce dopuszczono również tzw. metodę selfsamplingu ( czyli samopobrania) materiału do badania molekularnego we własnej łazience. Zestaw do pobrania w szybki i dyskretny sposób można zamówić na naszej stronie internetowej.

Jeśli infekcja HPV zostanie potwierdzona koniecznie należy wykonać kolposkopię.

5. ASC-H, to już wynik nieco bardziej niepokojący, który oznacza, iż obecne są atypowe (nieprawidłowe) komórki płaskonabłonkowe, dla których nie można wykluczyć, że dotknięte są zmiana śródnabłonkowymi dużego stopnia (nie można wykluczyc zmian HSIL). W takim przypadku, bez zbędnej zwłoki należy wykonać kolposkopię.

6. HSIL, to ewidentnie nieprawidłowy wynik, potwierdzone są zmiany śródnabłonkowe dużego stopnia: jak najszybciej wykonaj kolposkopię (na czym polega badanie przeczytasz na naszym blogu w dziale kolposkopia.)

Czas na uzyskanie wyniku badania cytologicznego to 2-3 tygodnie, a koszt cytologii płynnej LBC zwykle nie przekracza kwoty 100 zł. 

Badanie na HPV ma jednak o wiele wyższą czułość, czyli jest lepszym testem. Jeśli się przekonać czy masz HPV zamów test dyskretnie i szybko tutaj.

Autor:

Dr Beata Dawiec, lekarz ginekolog zajmująca się diagnostyką i leczeniem patologii szyjki macicy, uczestniczka licznych kursów kolposkopowych