Badania jakie należy wykonać po ryzykownym stosunku seksualnym
Nieuwaga, chwila zapomnienia albo zwykła lekkomyślność, a później dolegliwości w okolicach narządów płciowych. Może to być oznaka zakażenia bakteriami, wirusami, grzybami lub pasożytami, które są przenoszone nie tylko podczas tradycyjnego stosunku, lecz także podczas kontaktów oralnych i analnych. Warto więc po każdym ryzykownym stosunku seksualnym wykonać badania na choroby weneryczne.
Choroby przenoszone drogą płciową nie zawsze dają natychmiastowe objawy, co nie oznacza, że jesteśmy zdrowi. Trzeba pamiętać, że zakażenia intymne, które nie dają żadnych symptomów, mogą być nadal nieświadomie przenoszone i doprowadzić do rozwoju infekcji u partnerów. Warto wiedzieć, że początkowo bezobjawowo przebiegają zakażenia między innymi wirusem HIV doprowadzającym do zachorowania na AIDS, krętkiem bladym wywołującym kiłę, czy też wirusem HPV mogącym w dalszej perspektywie wywołać raka szyjki macicy, języka czy prącia. Ryzyko raka szyjki macicy rośnie, jeśli przypadkowe zakażenie wirusem hpv będzie długotrwałe.
Choroby przenoszone drogą płciową, inaczej choroby weneryczne
Najczęściej występujące choroby przenoszone drogą płciową to między innymi:
Zakażenie wirusem HPV, z którym styka się 80% osób aktywnych seksualnie. Jest to jedna z najbardziej zdradliwych infekcji, bo przez długie lata przebiega bezobjawowo. Może jednak dać o sobie znać po wielu latach, prowadząc do zmian nowotworowych zarówno u kobiet – w obrębie szyjki macicy, jak i u mężczyzn – powodując raka prącia. U obu płci HPV może też poskutkować nowotworami gardła i odbytu. Mniej groźnym i dość łatwym do wyleczenia skutkiem zakażenia HPV są kłykciny kończyste (inaczej brodawki płciowe), czyli brodawki skórne w obrębie narządów płciowych i odbytu. Warto dodać, iż kłykciny kończyste wywoływane są przez tzw. niskoonkogenne szczepy wirusa HPV (najczęściej typ 6 i 11), jednak często ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową powoduje, że możemy się zakazić kilkoma typami wirusa w tym wysokoonkogennymi. Już samo pojawienie się brodawek na zewnętrznych narządach płciowych powinno być sygnałem, żeby wykonać pakiet badań na choroby weneryczne, bo oprócz HPV mogło dojść do zakażenia również innymi wirusami czy bakteriami. Test w kierunku HPV można wykonać w gabinecie ginekologicznym, a polega on na pobraniu wymazu z szyjki macicy, podobnie jak w przypadku cytologii. Możliwe jest też zamówienie zestawu do samodzielnego pobrania testu w domu w komfortowych warunkach (samopobranie, tzw. selfsampling). Wówczas wystarczy pobrać materiał do badania specjalnym, intuicyjnym zestawem i wysłać go kurierem do laboratorium diagnostycznego, wynik pacjentka otrzymuje na maila po kilkunastu dniach. Więcej o tej innowacyjnej metodzie wykrywania infekcji hpv i profilaktyki raka szyjki macicy można znaleźć w naszym kolejnym artykule (link na art. selfsampling) Jeśli wynik będzie pozytywny, należy skontaktować się z lekarzem, który dodatkowo wykona cytologię i ewentualnie zleci inne kolejne testy weneryczne w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową. Przeczytaj także artykuł: Mam HPV, co z seksem?
Zakażenie wirusem opryszczki genitalnej (HSV-2) powodującym powstawanie bolesnych pęcherzyków i nadżerek w obrębie okolic intymnych.
Opryszczka narządów płciowych dotyka około 20-25% osób aktywnych seksualnie. Okres wylęgania choroby wynosi kilka do kilkunastu dni od momentu zakażenia. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą płciową. Zdarza się jednak, że wirus przez wiele nie daje żadnych objawów, a opryszka pojawia się dopiero, gdy organizm jest znacznie osłabiony. Początkowo osoba zakażona odczuwa mrowienie, swędzenie, a nawet ból w okolicach intymnych. W kolejnej fazie na skórze i śluzówkach pojawiają się pęcherzyki surowicze przeistaczające się w bolesne owrzodzenia, nadżerki i strupy. U kobiet opryszczka może powstać na wargach sromowych, łechtaczce, przy wejściu do pochwy, na odbycie, a także na udach i w okolicach pępka. U mężczyzn opryszczka lokalizuje się na trzonie prącia, napletku i żołędzi, a także w okolicach odbytu, na udach i pośladkach. Opryszczki genitalnej nie da się skutecznie wyleczyć. Wirus na zawsze pozostaje w organizmie w stanie uśpienia i uaktywnia się, gdy organizm jest osłabiony, towarzysząc często na przykład przeziębieniu. Można jednak łagodzić objawy poprzez stosowanie leków i maści przeciwwirusowych. Jeśli pojawi się opryszczka, również warto rozważyć dodatkowe testy na choroby weneryczne, aby się przekonać, czy nie doszło także do innych infekcji.
Kiła (syfilis) jest jedną z najbardziej niebezpiecznych i potencjalnie śmiertelnych chorób przenoszonych drogą płciową.
Wywołuje ją bakteria – krętek blady. Zakażenie kiłą najczęściej ma miejsce drogą kontaktów płciowych bez zabezpieczenia. Początkowa faza choroby jest bezobjawowa, ale już wtedy może dojść do przeniesienia jej na partnera seksualnego. Ryzyko zakażenia kiłą, podobnie jak innymi chorobami wenerycznymi rośnie u osób, które nie używają prezerwatyw i nie unikają przygodnych kontaktów seksualnych. Mimo, że wydaje się, że jest to choroba znana z XVII- wiecznej literatury, wciąż jest to często występująca choroba weneryczna. Jej leczenie polega na długotrwałej antybiotykoterapii. Aby ją wykryć, wystarczy wykonać proste badanie weneryczne z krwi, czyli test WR (odczyn Wassermanna). W przypadku pozytywnego wyniku konieczne jest natychmiastowe podjęcie leczenia i wstrzymanie się od kontaktów seksualnych. Warto wiedzieć, że krętek blady może się dostać do organizmu również poprzez pocałunek, więc wszelka wstrzemięźliwość jest wysoko wskazana. Do wykonania badania na choroby weneryczne powinna bezwzględnie skłonić informacja o wykrytym zakażeniu u partnera.
Wirusowe zapalenie wątroby B i C to kolejne infekcje, którymi można się zarazić poprzez ryzykowne stosunki płciowe.
Ryzyko zakażenia rośnie u osób, które mają wielu partnerów i nie stosują zabezpieczeń. O zakażeniu, które w dłuższej perspektywie prowadzi do trwałego uszkodzenia wątroby, chorzy zwykle dowiadują się przypadkowo, wykonując testy przesiewowe lub badania wymagane przed zabiegami chirurgicznymi. Obecność wirusa zapalenia wątroby w organizmie przez wiele lat nie daje żadnych objawów. Tym ważniejsze jest wykonywanie badań u osób z grupy ryzyka lub tych, którzy wiedzą o zakażeniu u partnera. Badanie polega na pobraniu krwi i oznaczeniu obecności wirusa.
Rzeżączka – wywołuje ją bakteria – dwoinka rzeżączki, która dostaje się do organizmu poprzez kontakty seksualne.
Choroba dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn, a źródłem zakażenia jest chory człowiek i używane przez niego przedmioty, które mają kontakt z jego wydzielinami. Daje ona różne symptomy w okolicy narządów płciowych u kobiet i u mężczyzn – zmiany chorobowe pojawiają się zwykle po 2 do nawet 14 dni od zakażenia. U kobiet najczęstszym objawem jest zapalenie szyjki macicy z ropnymi upławami. Może też się pojawić ból, pieczenie i świąd pochwy, a także ból przy oddawaniu moczu i silne zaczerwienienie oraz obrzęk pochwy. U mężczyzn rzeżączka objawia się bólem cewki moczowej wywołanej stanem zapalnym w obrębie narządów płciowych. Charakterystyczne objawy rzeżączki to także ropny wyciek z cewki moczowej, a także obrzęk najądrzy czy zapalenie żołędzi. Nieleczone zakażenie może spowodować rozszerzenie się zakażenia na cały organizm za pośrednictwem krwi, czemu towarzyszyć może gorączka i bóle stawów. Mogą także pojawić się charakterystyczne dla tej choroby zmiany skórne na dłoniach i stopach. W przypadku objawów należy wykonać badania w kierunku chorób wenerycznych. Aby wykryć rzeżączkę, wystarczy badanie krwi lub pobranie wymazu z dróg płciowych.
Chlamydioza jest jedną z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową. Przenosi się zarówno przez stosunki dopochwowe, jak i analne.
Mogą się nią zarazić wszystkie osoby aktywne seksualnie, które nie stosują zabezpieczeń. Początkowo chlamydioza może przebiegać bezobjawowo. Nieleczona długotrwała infekcja i spowodowany przez nią stan zapalny może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń narządów rodnych, jak zapalenie jajowodów czy zapalenie szyjki macicy. Zwiększa to ryzyko ciąży pozamacicznej i bezpłodności. Ważna jest więc wczesna diagnoza, a tymczasem chorzy najczęściej dowiadują się o zakażeniu chlamydiozą dopiero gdy pojawią się objawy chorobowe czy powikłania spowodowane infekcja, czyli zapalenie przydatków u kobiet czy zapalenie najądrza u mężczyzn, a także nawracające zapalenie cewki moczowej. Badania w kierunku chlamydii sprowadza się do badania krwi bądź pobrania wymazu z dróg płciowych. Bakterię chlamydia trachomatis często wykrywamy również u kobiet mających problem z zajściem w ciążę, gdyż może ona wywołać zapalenie narządów miednicy mniejszej skutkujące niedrożnością jajowodów i niepłodnością.
Grzybica pochwy
Infekcje intymne to nie tylko choroby wirusowe, ale także grzybica narządów płciowych. Grzybicę powoduje zakażenie grzybami z rodzaju Candida. Objawia się ona uporczywym świądem, pieczeniem i upławami. Badanie w kierunku grzybicy polega na pobraniu wymazu z pochwy, a leczenie na stosowaniu miejscowych leków przeciwgrzybiczych. Jedną z przyczyn choroby może być brak ostrożności podczas stosunku płciowego, ale także zaburzenie hormonalne, czynniki genetyczne, osłabienie organizmu czy długotrwała antybiotykoterapia.
Objawy chorób przenoszonych drogą płciową
Objawy chorób wenerycznych mogą być różne w zależności od patogenu, który wywoła infekcję. W większości przypadków na potencjalne zakażenie mogą wskazywać takie dolegliwości jak:
- Ból i pieczenie podczas oddawania moczu, sugerujące zapalenie cewki moczowej
- ropny wyciek z pochwy u kobiet lub cewki moczowej u mężczyzn,
- ból podczas stosunku,
- zmiany na błonach śluzowych narządów płciowych,
- wysypki i plamy na skórze niewiadomego pochodzenia,
- powiększone węzły chłonne,
- dolegliwości ze strony układu nerwowego,
- długotrwałe poczucie zmęczenia,
- długotrwałe osłabienie.
Jeśli wyżej wymienione objawy pojawią się po ryzykownym kontakcie seksualnym, należy bez skrępowania pójść do lekarza i poprosić o skierowanie na testy weneryczne. Nie powinno się z tym zwlekać, bo zmiany chorobowe nie znikną bez interwencji farmakologicznej, a będą się nasilać i powodować poważne konsekwencje. Bez konieczności wychodzenia z domu możesz zbadać się w kierunku infekcji HPV.
Gdzie zrobić badania na choroby przenoszone drogą płciową?
Osoby, które mają wielu partnerów seksualnych, powinny profilaktycznie wykonać test w kierunku HPV, na obecność wirusa HIV oraz żółtaczki B i C. Wszystkie te zakażenia początkowo przebiegają bezobjawowo, a ich skutkom zakażeń można zapobiec lub je zminimalizować pod warunkiem wczesnego wdrożenia leczenia lub obserwacji. Badania na choroby przenoszone drogą płciową można wykonać niemal w każdym laboratorium diagnostycznym. Większość z nich nie wymaga skierowania od lekarza, jeśli są wykonywane komercyjnie. W razie podejrzenia infekcji należy wstrzymać się od stosunków płciowych.
Autor:
dr Michalina Odonicz-Czarnecka, Specjalista ginekologii i położnictwa