Pewnego dnia naukowiec prof. Prof. Harald Zur Hausen siedział w gabinecie i krzyknął: “Mam Cię!” Czy tak było? Może tak, może nie. Ale wiadomo jedno, dzień w którym świat dowiedział się, że to niewidzialny, nie dający żadnych objawów wirus HPV wnika w głąb komórek i wywołuje nowotwór szyjki macicy, zmienił wszystko. Naukowcy nareszcie wiedzieli, co zrobić, by ratować życie milionów kobiet na świecie. Przypomnijmy, tylko w Polsce rocznie zachorowuje około 4000 pań, z czego ponad połowa umiera. Na świecie rocznie wykrywa się blisko 600 000 przypadków raka szyjki macicy. Śmiertelność jest równie wysoka jak w Polsce. Skala jest więc potężna! Jakie nowotwory może wywołać wirus HPV?
Ale czy to oznacza, że jest to tylko kobieca sprawa? Nie! Mężczyźni ciężko chorują i umierają na raka: gardła, krtani, odbytu i penisa. Tak, te nowotwory wywołuje HPV. Sprawa HPV dotyczy więc nas wszystkich.
Czytając tekst dowiesz się:
Czy jest 100% skuteczny lek na wirusa HPV? Nie, ale jest szczepionka.
Zespoły naukowców na całym świecie, codziennie stawiają się do pracy, by szukać leku na HPV. Robią ogromne postępy, ale wybitnego przełomu jeszcze nie ma. Czy oznacza to, że jako ludzkość mamy kłopot? Nie! Ci sami naukowcy, którzy szukają leku, wynaleźli już szczepionkę. W 2021 roku, kiedy powstaje ten tekst, szczepionka jest już kolejnej generacji i chroni przed 9 szczepami wirusów, 7 z nich jest onkogenna, dwa z nich wywołują tzw. brodawki płciowe (kłykciny kończyste).
Czy powinniśmy obawiać się szczepionki przeciw HPV?
Przyjrzyjmy się Australii. Tam zaczęto masowo szczepić chłopców i dziewczynki w wieku 12-13 lat. Prowadzone są długookresowe badania. Lekarze przyglądają się pacjentom nawet przez 10 lat! To jest już bardzo reprezentatywny okres czasu. I co się okazuje? Okazuje się, że Australia do 2035 roku ogłosi się krajem wolnym od raka szyjki macicy. To udało się tylko i wyłącznie dzięki szczepionkom. Efekt jest spektakularny. Australia oprócz szczepień jest również liderem diagnostyki w oparciu o wykrywanie DNA wirusa HPV. Jako jeden z pierwszych krajów, z racji odległości jakie pacjentki musiały pokonywać aby spotkać się ze swoim lekarzem bądź wprowadziła samopobranie materiału do badania hpv z narządów płciowych w domu przez samą pacjentkę. Warto zapoznać się jak wygląda test na HPV.
Od 25 lat swoich mieszkańców szczepi również Szwecja. Tu efekt jest podobny.
Szczepionki są też coraz bardziej powszechne w wielu innych krajach. Dlatego właśnie tak często słyszy się opowieści o tym, jak to zagraniczni lekarze przyjeżdżają do Polski, by zobaczyć, jak wygląda zaawansowane stadium raka szyjki macicy.
Uwaga Czytelniczko/Czytelniku, jeśli jesteś wrażliwa/wrażliwy, nie czytaj dalszej części tego zdania, przejdź od razu do kolejnego akapitu.
Mało osób wie, jak realnie wygląda zaawansowane stadium raka szyjki macicy. Szyjka macicy się rozpada, gnije. Odór jest tak mocny, że trudny do wytrzymania. I jest to już taki etap, kiedy lekarze są bezsilni. Dlatego właśnie apelujemy, i namawiamy: “wszystkie ręce na pokład”, zapobiegajmy, bo zapobiegać potrafimy, ba!, nawet wczesne stadia choroby potrafimy nieinwazyjnie leczyć.
Pamiętajcie, że rozwija się wiele lat (od infekcji HPV do rozwoju raka mija 9-10 lat), a stan przedrakowy jest blisko w 100% wyleczalny małoinwazyjnym zabiegiem Elektrokonizacji LEEP.
Aby nie dopuścić do rozwoju raka szyjki macicy warto się szczepić, ale również wykonywać badania na obecność HPV. Takie badania już w Polsce jest możliwe do pobrania w twojej łazience, zestaw do pobrania możesz zamówić tutaj.
Jeśli okaże się, że wykryto u Ciebie wirusa HPV to nie oznacza, że napewno zachorujesz na raka szyjki macicy, jest to informacja, że musisz wykonać kolejne badania. Zazwyczaj zaleca się wykonanie cytologii płynnej LBC, która wykrywa nieprawidłowe, zmienione przez wirusa HPV komórki nabłonka szyjki macicy. Często ginekolog skieruje Cię także na badanie o nazwie kolposkopia, o tym czy badanie kolposkopowe boli przeczytasz tutaj.
Wyniki światowych badań nad szczepionkami
Kraje, które do kilkudziesięciu lat szczepią, to kraje skandynawskie i Australia. Mają już pierwsze doświadczenia na grupie kilkudziesięciu tysięcy pacjentek zaszczepionych i niezaszczepionych, i potwierdzają, że szczepienia w sposób znamienny statystycznie obniżają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.
Szczepienia nie wyeliminują w 100% zarażenia wirusem HPV, które mogą wywoływać zmiany na szyjcie macicy, a przynajmniej nie te, które się zaczęły 25 lat temu, ponieważ pierwsze szczepionki były dwuskładnikowe – zawierały dwa najbardziej onkogenne wirusy 16 i 18. Kolejne szczepionki były czteroskładnikowe, a te które obecnie są oferowane, zabezpieczają przed 9 typami wirusów.
Szczepienia na HPV mogą zredukować znacznie zapadalność na raka szyjki macicy. Nie zlikwidują jednak tej choroby, bo po pierwsze odpowiedź na szczepienie nie u każdego człowieka jest taka sama, a poza tym wirusów HPV, których jest prawie 200, onkogennych 14, a najnowsza szczepionka zawiera 9 szczepów (16, 18, 31, 33, 45, 52), w tym 7 onkogennych, i przed dwoma niskoonkogennymi, a wywołującymi kłykciny kończyste, nazywane też brodawkami płciowymi, to są wirusy 6, 11.
Wirusów onkogennych jest więcej, więc mimo szczepień dalej i tak należy się badać, wykonywać cytologię i badanie HPV. Wykrywając jednak chorobę na wczesnym stadium, rak nigdy się nie rozwinie i w ten sposób dany kraj może być wolny od raka szyjki macicy.
Kiedy powinniśmy się zaszczepić przeciw wirusowi HPV?
Szczepienie na HPV najlepiej, gdybyśmy zrobili w wieku 12-13 lat, przed rozpoczęciem współżycia (czyli w momencie, kiedy na pewno jeszcze nie jesteśmy nosicielami wirusa HPV), dotyczy to zarówno dziewcząt jak i chłopców. W takim przypadku (do 14 roku życia) wystarczą tylko dwie dawki szczepionki.
Prowadzone są też wieloośrodkowe badania na świecie, które mają sprawdzić, czy szczepionka pomaga w leczeniu osób, które już zaraziły się wirusem. Wyniki są bardzo obiecujące. Lekarze włączają więc szczepionki u osób dorosłych, które już zaraziły się wirusem HPV.
Osoby dorosłe potrzebują trzech dawek szczepionki podanych w schemacie: miesiąc po pierwszej dawce, i trzecia dawka po pół roku po pierwszej dawce.
Jednak nawet osoby zaszczepione nie powinny zapominać o badaniach.
Dlaczego?
- Po pierwsze nawet najnowocześniejsza szczepionka obecnie dostępna chroni przed dziewięcioma typami wirusa, a jest ich 14.
- Po drugie nie każda osoba wytworzy odporność po szczepieniu
- Po trzecie badanie na obecność HPV można pobrać samodzielnie, nie wychodząc z domu, we własnej łazience, a zestaw do pobrania zamówisz szybko i dyskretnie tutaj.
Czy szczepionki na wirusa HPV są dostępne?
Jeszcze rok temu pacjentki musiały jechać do Czech lub Niemiec, by kupić szczepionkę przeciw HPV, ponieważ w Polsce były one niedostępne. To się powoli zmienia. W Polsce szczepionki się pojawiły. Jest wiele aptek w dużych miastach, które otrzymują po kilka dawek szczepionek miesięcznie. Można sprawdzić np. na portalach: Ktomalek.pl, Gdziepolek.pl.
Ile kosztuje szczepionka przeciw wirusowi HPV i czy jest refundowana?
Coraz częściej miasta i gminy finansują szczepienia dzieci. Nie jest to jednak powszechne i obowiązkowe.
Szczepienia HPV osób dorosłych nie są refundowane. Jedna dawka szczepionki to cena ok. 450-650 zł. Potrzebne są 3 dawki. Jest to jednak w tym momencie jedyne, najskuteczniejsze wyjście, który pozwoli nam przerwać krecią robotę wirusa HPV, który zmienia nasze komórki i wywołuje nowotwór.
Szczepienie pacjentek dorosłych, które mają już problemy z HPV, pomaga im w pozbyciu się tego wirusa. Również szczepienie pacjentek, które muszą być leczone operacyjnie, czyli mają usuwany fragment szyjki macicy, praktykuje się szczepienie przed zabiegiem, w okolicy terminu zabiegu i 6 miesięcy od pierwszej dawki. Zwiększa to szanse, iż po zabiegu operacyjnym elektrokonizacji metodą LEEP usuniemy chory fragment szyjki macicy, a w połączeniu ze szczepionką i preparatami dopochwowymi, wyeliminujemy wirusa z organizmu.
Czy warto się szczepić?
Większość nowotworów jest wywołana przez te najbardziej onkogenne szczepy wirusa HPV, i to w takiej kolejności 16, 31, 18, 33 i cała reszta. Czyli to są te, które obejmuje szczepionka. Warto więc się szczepić, gdyż to jest jedna z nielicznych chorób nowotworowych, w której znamy czynnik ją wywołujący.
Zawsze się jednak warto regularnie badać. Dotyczy to osób zarówno zaszczepionych, jak i niezaszczepionych. Tym bardziej, że jest proste badanie, które może być wykonane przez pacjentkę w formie samopobrania, we własnej łazience. Możemy taką infekcję monitorować i skutecznie leczyć. Można również stosować preparaty, które zwiększają szansę, na nabycie odporności na wirusa HPV i na wzmocnienie lokalnego środowiska w pochwie, mowa o tzw. mikrobiomie pochwy. No, ale przede wszystkim należy wiedzieć, że jesteśmy nosicielami wirusa, a żeby to wiedzieć trzeba wykonywać badania wykrywające go.
Autor:
Dr n. med. Wojciech Homola, specjalista położnictwa i ginekologii, autor wielu prac naukowych z zakresu HPV oraz profilaktyki raka szyjki macicy, wieloletni wykładowca akademicki
